आरोग्य विभाग

राष्ट्रीय आरोग्य अभियानाचे उद्दिष्टे

राष्ट्रीय आरोग्य मिशन (एनएचएम) लोकांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी जबाबदार आणि प्रतिसाद देणाऱ्या न्याय्य, परवडणाऱ्या आणि दर्जेदार आरोग्य सेवांमध्ये सार्वत्रिक प्रवेशाची कल्पना करते. व त्याची उद्दिष्टे खालील प्रमाणे आहे.

1. बाल आणि माता मृत्युदर कमी करणे.

2. अन्न आणि पोषण, स्वच्छता आणि स्वच्छतेसाठी सार्वजनिक सेवांमध्ये सार्वत्रिक प्रवेश आणि महिला आणि मुलांचे आरोग्य आणि सार्वत्रिक लसीकरण संबंधी सेवांवर भर देऊन सार्वजनिक आरोग्य सेवांमध्ये सार्वत्रिक प्रवेश.

3. स्थानिक पातळीवरील स्थानिक रोगांसह संसर्गजन्य आणि गैर-संसर्गजन्य रोगांचे प्रतिबंध आणि नियंत्रण.
4. एकात्मिक सर्वसमावेशक प्राथमिक आरोग्य सेवेमध्ये प्रवेश.
5. लोकसंख्या स्थिरीकरण, लिंग आणि लोकसंख्याशास्त्रीय संतुलन.

राष्ट्रीय आरोग्य अभियानाची धोरणे

राष्ट्रीय आरोग्य अभियानाची काही मुख्य आणि पूरक धोरणे आहेत. ज्या धोरणांवर विविध योजना आखल्या जातात ती धोरणे खालील प्रमाणे आहेत.

मुख्य धोरणे:-

1. सार्वजनिक आरोग्य सेवांचे मालक, नियंत्रण आणि व्यवस्थापन करण्यासाठी पंचायती राज संस्थांची (पीआरआय) प्रशिक्षण आणि क्षमता वाढविणे.

2. महिला आरोग्य कार्यकर्त्याच्या (आशा) माध्यमातून घरगुती स्तरावर सुधारित आरोग्यसेवेच्या प्रवेशास प्रोत्साहन देणे.

3. पंचायतीच्या ग्राम आरोग्य समितीमार्फत प्रत्येक गावासाठी आरोग्य योजना राबविणे.

4. स्थानिक नियोजन आणि कृती आणि अधिक बहुउद्देशीय कामगार (एमपीडब्ल्यू) सक्षम करण्यासाठी अखंड निधीद्वारे उपकेंद्र मजबूत करणे.

5. विद्यमान पीएचसी आणि सीएचसीला बळकट करणे, आणि सुधारित उपचारात्मक सेवेसाठी प्रति लाख लोकसंख्येत 30-50 बेडच्या सीएचसीची तरतूद एक मानक मानकासाठी (भारतीय सार्वजनिक आरोग्य मानके, कर्मचारी, उपकरणे आणि व्यवस्थापन मानके परिभाषित करणारे).

6. पिण्याचे पाणी, स्वच्छता आणि स्वच्छता आणि पोषण यासह जिल्हा आरोग्य मिशनने तयार केलेल्या आंतरक्षेत्रीय जिल्हा आरोग्य योजनेची तयारी आणि अंमलबजावणी करणे.

7. राष्ट्रीय, राज्य, ब्लॉक आणि जिल्हा स्तरावर उभ्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण कार्यक्रमांचे एकीकरण करणे.

8. सार्वजनिक आरोग्य व्यवस्थापनासाठी राष्ट्रीय, राज्य आणि जिल्हा आरोग्य मोहिमांना तांत्रिक सहाय्य करणे.

9. पुरावे आधारित नियोजन, देखरेख आणि देखरेखीसाठी डेटा संकलन, मूल्यांकन आणि पुनरावलोकनासाठी क्षमता मजबूत करणे.

10. आरोग्यासाठी मानवी संसाधनांची तैनाती आणि करिअर विकासासाठी पारदर्शक धोरणे तयार करणे.

11. निरोगी जीवनशैली, तंबाखू आणि अल्कोहोलचा वापर कमी करण्यासाठी सर्व स्तरांवर प्रतिबंधात्मक आरोग्य सेवेसाठी क्षमता विकसित करणे.

राष्ट्रीय आरोग्य अभियानाचे ध्येय

राष्ट्रीय आरोग्य अभियानाची ध्येय खालील प्रमाणे आहेत.

1. मातृ मृत्यु दर (एमएमआर) 1/1000 पर्यंत  कमी करणे.
2. बालमृत्यू दर (आयएमआर) 25/1000 पर्यंत  कमी करणे.
3. एकूण प्रजनन दर (टीएफआर) 2.1 वर कमी करा.
4. 15-49 वर्षे वयाच्या महिलांमध्ये अशक्तपणा आणि प्रतिबंध  कमी करणे.
5. संसर्गजन्य, गैर-संसर्गजन्य पासून मृत्यू आणि रोगराई रोखणे.
6. एकूण आरोग्यसेवेच्या खर्चावर नियंत्रण मिळविणे.
7. क्षयरोग्यांची वार्षिक संख्या आणि मृत्यू अर्ध्याने कमी करणे.
8. कुष्ठरोगाचे प्रमाण आणि 1/10000 लोकसंख्येपर्यंत कमी करणे आणि नंतर सर्व जिल्ह्यांमध्ये घटना शून्यावर आणणे.
9. वार्षिक मलेरियाच्या रुग्णाची संख्या <1/1000 कमी करणे.
10. जिल्ह्यांमध्ये 1 टक्क्यांपेक्षा कमी मायक्रोफिलरियाचा प्रसार करणे.